Toksik İlişki Nedir?

İnsanlar bir şekilde diğerleri ile etkileşim içerisinde girme ihtiyacı hissederler. Yaşamlarının farklı dönemlerinde farklı gereksinimler doğrultusunda farklı ilişkiler içerisinde yer alırlar.  Aile, arkan, iş ve romantik ilişkiler gibi farklı ilişki biçimleri ile hayatımıza yansır. Sağlıklı ilişkiler, özgüvenimizi destekleyen, duygusal olarak iyi hissettiren ve bir şekilde bizleri besleyen ilişkilerdir. Toksik ilişkilerde ise sağlıklı bir ilişkide olması gereken özellikleri barındırmayan, ilişki içerisindeki kişilere istikrarlı bir şekilde kötü hissettiren, benlik saygımızı düşüren, duygusal anlamda tüketen, uzun vadede ise psikolojik olarak iyi oluşumuzu etkileyen sağlıksız ilişkilerdir. Toksik ilişkilerde bireyler, işlevsiz ya da sağlıksız olarak kabul edilen duygu, düşünce ve davranış kalıpları birbirlerine yansıtırlar. Zaman içerisinde de bireyler, birbirlerine yansıttıkları tutumlarla ilişki dinamiğini sağlıksız bir hale getirmektedirler.

Toksik Bir İlişki İçerisinde Olduğumu Nasıl Anlarım?

Toksik ilişkilerde kendini tekrar ederek gösteren birtakım örüntüler söz konusudur. Bir taraf bir şekilde partnerini istismar ederken, diğer taraf ise buna maruz kalan, mağdur ve kurban pozisyonundadır.

İstismar eden taraf, diğer tarafı duygusal, sözel ya da fiziksel olarak istismar edebilir. Benmerkezci davranarak, manipüle ederek, kontrol ederek, hakimiyet kurmaya çalışarak, emir vererek, eleştirerek, aşağılayarak, saldırganlığı çeşitli şekillerde sergileyerek diğer tarafı tüketir. İstismar eden taraf toksik ilişkiyi görünürde alevleyen taraf gibi görünebilmektedir. İlişkinin başlarında, bir tarafın nerede olduğu, kimlerle vakit geçirdiğini öğrenme girişimleri ya da bir tarafın, diğer insanlardansa kendine daha çok vakit ayırmasını istemek gibi ilgi, şefkat ve sevgi belirtisi olarak görülen benmerkezci tutumlar ve kontrol kurma çabaları uzun vadede karşı tarafın tüm hayatını kontrol ve hükmetmesine doğru giden toksik davranış kalıplarına dönüşür.

Toksik ilişkide bu tutumlara maruz kalan taraf ise, partnerinden gelen toksik yaklaşımlara boyun eğen, kabul eden, baskı ve zorbalığa tolere etmeye çalışan, karşı tarafın onayını ve kabulünü almaya duyarlı, reddedilmeye karşı hassasiyeti olan taraftır. İlişki içerisinde ilerleyen zamanlarda korku, çaresizlik, değersizlik ve mutsuzluk hâkim olmaya başlar. Bir müddet sonra, ihtiyaçlarının göz ardı edildiği, davranışlarından dolayı suçluluk hissettiği, kendinden kuşku duyduğu, sınırlarının ihlal edildiğini, kullanıldığı ve sömürüldüğünü hissetmeye başlar. Karşı tarafı üzmemek ya da sinirlendirmemek adına sürekli kendi davranışlarına dikkat eden, diken üstünde hisseden, uğradığı sözel taciz, aşağılanma, manipülasyon, şantaj ve cezalandırıcı toksik tutumlar karşısında mağdur olan taraf olmaya başlar.

Toksik ilişkiler, partnerlerin davranışları kadar ilişki dinamikleri de toksiktir. Toksik ilişkiler, yıkıcı ve istismar edici davranış ve etkileşim örüntüleri gibi partnerlerden birinin uygun davranışı ile tetiklenirken, diğer tarafın kabul ediciliği ile birlikte rayına oturur.

Sağlıklı İlişki ile Toksik İlişki Arasındaki Fark Nedir?

Toksik ilişki içerisinde bireyler sağlıksız davranış örüntüleri sonucunda özellikle mağdur olan taraf kendini zaman içerisinde tükenmiş hisseder, benlik saygısı zedelenir. Sınırlar ihlal edilir. Mutluluk, otantiklik tek bir kişiye, karşı tarafın o anki tutumuna bağlıdır. Duygusal olarak bağımlılık söz konusudur. Yıkıcı etkileşim örüntüleri, sözel, duygusal istismar ve şiddet nedeniyle ilişki dinamiği toksiktir.

Sağlıklı ilişkilerde ise benlik saygılarını besler, çiftler birbirlerine saygılıdır, sınırlarını ihlal etmez, kendi kararlarını kendileri verebilir, ilişkilerde karşılıklılık ilkesi söz konusudur. Birbirlerinin ihtiyaçlarına duyarlıdırlar, özverilidirler. Birbirlerine güven, değer verirler. Karşılıklı olarak anlayışlı, ilgili ve şefkatlidirler. Birbirlerini destekler, ihtiyaçları ya da amaçları için teşvik ederler. Karşılıklı olarak ilişki kendileri için genel besleyicidir ve pozitiflerdir. Sağlıklı ilişkide çiftler genel olarak ilişkinin mükemmelliği beklemezler. Sorun ve anlaşmazlıkları sağlıklı şekilde ele alabilen, açık ve dürüst iletişim kurabilen, gündemi haklı çıkmaya çalışmadan ya da güç savaşına çevirmeden ele alırlar. Ortak payda da buluşamasalar dahi fikir ayrılıklarına saygı duyarlar.

Toksik İlişkileri Niçin Sürdürmeye Devam Ederiz?

Bireylerin bir şekilde ilişkiyi sürdürmek için birçok nedeni olabilir. Toksik davranışların boyutları da ilişkiyi sonlandırmayı zorlaştırabilir. Özellikle mağdur olan tarafın hayatının hakimiyeti tam anlamıyla zorbanın elindeyse, ayrılık ve bağımsızlık düşünceleri korku, çaresizlik, tek başına kalırsa ne yapacağını bilememek gibi deneyimlere yol açabilir. Bununla birlikte, maddi koşullar, eşe karşı hissedilen sevgi varsa çocuklar için düzen bozmak istememek gibi nedenler de ilişkiyi sürdürme konusunda rolü olabilmektedir.

Bununla birlikte, yaşamın erken dönemlerinden itibaren kendimize, dünyaya ve diğer insanlara, ilişkilere dair yaklaşımımızı şekillendiren inanç ve beklentiler, yetişkinlik yaşamımızdaki tercihlerimize yansır. Çünkü ve inanç ve beklentiler yaşama dair kılavuz görevi görmektedir. Bir şekilde sağlıklı bir aile atmosferinde olumlu yaşam deneyimleri ve sağlıklı etkileşim örüntüleri deneyimlemiş olmak, yaşamın ilerleyen dönemlerindeki tercihlerimize olumlu yaşam deneyimlerine yer açabilecek şekilde yansır.

Ancak erken dönemde kazandığımız inanç ve beklentiler, sağlıksız ise bu durum yetişkinlik döneminde sağlıksız ya da toksik sayılabilecek tercihlere yol açmaktadır. Erken dönemlerden itibaren kazandığımız inanç ve beklentiler bugün ki davranış ve tercihlerimizi şekillendirmektedir. Bu inanç ve beklentiler, kendilerini gerçekleştirecek şekilde işler. Bireylerin bugün ki durum ve şartları her ne kadar zorlayıcı ve acı verici olsa da bu şekilde davranmak zihne tanıdık ve konforlu gelir. Bu durumda bireylerin içinde bulundukları zorlayıcı ve acı verici durum ve ilişkilerin içinde kalmaya devam etmelerinde önemli rol oynar.

Toksik İlişki İle Nasıl Başa Çıkılır?

Elbette ki bitirmeden önce ilişkinin düzelmesi için bir şeyler yapılabilir. Bozulan ilişki dinamiklerinin düzeltmesi için her iki tarafta motive ise çift terapisine gidilebilir. Daha sağlıklı iletişim dinamikleri ve sağlıklı sınırlar hayata geçirilebilir.

Mağdur olan tarafın deneyimlediği tükenmişliğin atlatılabilmesi adına profesyonel bir yardım alınabilir. Böylelikle hem ilişkide deneyimlenmiş olan örseleyici yaşantıların etkilerinin atlatılmasında hem de bu tarz ilişki içerisine çekilmesine neden olan içsel dinamiklerin anlaşılmasına yardımcı olacaktır.

Bununla birlikte, bireysel hayatınızda ilişkiniz dışında de size iyi hissetmenize yardımcı olacak ve kendinize bir alan açmak faydalı olabilir. Bunun için yapmak keyif aldığınız aktiviteler yönelmek, yeni hobilere yer açmak, spor yapmak ya da aile, arkadaş gibi sosyal destek kaynaklarınızla daha fazla vakit geçirmek için zaman ayırılabilir. Bu durum iyi hissetmekle birlikte, olumlu yeni yaşam deneyimlerine yer açılmasına böylelikle de hem benlik saygınızı kazanmanızda hem de duygusal açıdan yeniden enerjinizi kazanmanıza yardımcı olacaktır.
 
"Site içerisinde yer alan içerikler, farkındalık oluşturmak amacıyla paylaşılmaktadır. Tıbbi ya da psikiyatrik tanı koyma amacı taşımamaktadır. Bu yazılar üzerinden herhangi bir hastalık tanısı konulması mümkün değildir. Hastalık tanıları yalnızca uzman psikiyatristler tarafından koyulabilir.”
 
Kaynakça
 
Cory, T. L. (2021). Toxic relationships: What they are and 8 types of toxic individuals.
www.healthscopemag.com/health-scope/toxicrelationships/ adresinden erişildi.
Forth, A., Sezlik, S., Lee, S., Ritchie, M., Logan, J., & Ellingwood, H. (2022). Toxic relationships: The experiences and effects of psychopathy in romantic relationships. International journal of
offender therapy and comparative criminology, 66(15), 1627-1658.
Graham, C. (2022). Demystifying toxic romantic relationships: Identifying behaviors and post-breakup
outcomes (Order No. 29069416). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global.
(2672024854).
Motz, A. (2014). Toxic couples: The psychology of domestic violence. Routledge